| درياچه قوریگل با یک هزار و ۸۹۰ متر ارتفاع از سطح دریا در ۱۸ كيلومترى بستان‌آباد تبريز قرار دارد. در طی چندین سال آب اين درياچه از رودها و آبراهههاى فصلى و سيلابى از طريق چشمههاى زيردرياچه تأمين ميشد. در سال‌های اخیر با روند خشک شدن دریاچه‌ها و تالاب‌های مختلف در کشور، قوریگل با تلاش مسئولان استان آذربایجان شرقی سرپا ایستاد اما حالا به نظر می‌رسد در صورت عدم دخالت به موقع مسئولان ارشد استان و تامین اعتبار لازم، باید با این مجموعه زیبا و بی‌نظیر هم خداحافظی کرد. حالا دیگر پرندگان شوقی برای پرواز به سرزمین‌های آبی آذربایجان ندارند. *** درياچه و آب راكد قوريگل، در ميان كوه‌ها و ارتفاعات شرقي گردنه شبلي در يك گودي واقع شده است. درازا و پهناي قوریگل، چهار كيلومتر و مساحت آن ۱۶ كيلومتر مربع است و ژرفاي اين درياچه كه تمام سال آب دارد، در عميق‌ترين نقطه به ۱۳ متر مي‌رسد. آب اين درياچه شيرين و در صورت تصفيه قابل شرب است. در حال حاضر اين آب براي آبياري كشتزارهاي روستاهاي پيرامون درياچه به مصرف مي‌رسد. اطراف درياچه را مرتع، چمنزارها، مزارع و كشتزارهاي متعددي فراگرفته و به علت وجود هواي مطبوع در تابستان‌ها، يكي از مراكز استراحت و تفريح مردم تبريز است. قوریگل كه امروز در رديف آبهاي راكد آذربايجان است، داراي قدمتي تاريخي است. گونه های جانوری در حال انقراض! تالاب بينالمللي قوریگل در دهه‌هاي قبل محل عبور و زيستگاه قوچ و ميش ارمني به عنوان يكي از گونه‌هاي نادر بوده ولي به دليل توسعه شهري و ايجاد صنايع، اين ويژگي از دست رفته است. از حيات وحش تالاب قوریگل در زمان حاضر مي‌توان به پستانداراني چون «جربيل ايراني»، «موش كشتزار»، «موش مغاني»،«گرگ»، «روباه » و «سمور سنگي» اشاره كرد. حدود ۹۲ گونه پرنده نيز در تالاب بينالمللي قوریگل شناسايي شده كه مي‌توان از اردك سرسفيد، اردك مرمري، اردك بلوطي به عنوان برخي از آنها اشاره كرد كه در رديف گونه‌هاي جانوري در حال تهديد به انقراض تلقي مي‌شوند. همچنين بيش از ۲۸۰ گونه گياهي در تالاب بينالمللي قوریگل تشخيص داده شده كه ۸۹ درصد آن در حوزه تالاب روييده و بقيه را گياهان آبزي و نيمه آبزي تالاب و حوزه بلافصل آن تشكيل مي‌دهند. گياهان غوطه‌ور در آب تالاب به عنوان يكي از جذاب‌ترين بخش‌ها نيز شامل گونه‌هايي چون بارهنگ آبي، آلاله آبي، قوشاب شانه‌اي، انواع جلبك و فيتوپلانكتون است. تالاب و تداوم حیات بشری اهميت تالاب بينالمللي قوریگل از منظر گردشگري طبيعت به اندازه‌اي واضح است كه در اوايل سال ۱۳۸۴ طرح اوليه «تعيين مناطق گردشگري» آن تدوين شد. در اين طرح تصريح شده که با توجه به چشم‌انداز زيباي طبيعت تالاب در صورت فراهم ساختن زيرساخت‌هاي مناسب تقاضا براي تفرج در منطقه به طور فزاينده‌اي افزايش خواهد يافت. شناسايي ۲۸۰ گونه آبزي در حوزه آبريز، ۱۱۱گونه جانور شامل ۹۲ نوع پرنده و ۱۹نوع خزنده و يك گونه ماهي كپور، امكانپذير نبودن اسكي روي يخ و شنا و قايقراني روي تالاب به دليل شرايط خاص اقليمي از جمله مواردي است كه در طرح اوليه گردشگري قوریگل مورد اشاره قرار گرفته است. براساس مطالعات علمي انجام شده در سطح جهان، نزديك به ۲۰ فايده و كاركرد مثبت براي تالاب‌ها در تداوم حيات بشري، شناسايي شده است. تغذيه و تخليه آبهاي زيرزميني، حفاظت در برابر نيروهاي طبيعي، حفظ خط ساحلي و كنترل فرسايش، بهره‌برداري تجاري، حفاظت از حيات وحش به عنوان برخي از فوايد تالاب‌ها به عنوان ثروت طبيعي خدادادي است. علاوه بر اين تالاب‌ها در تنظيم جريان آب و كنترل سيلاب، جلوگيري از نفوذ آب شور به سفره‌هاي آب زيرزميني، پاكسازي مواد سمي، عمل به عنوان بادشكن، جذب و كاهش كربن و حفظ تنوع زيستي، نقش حياتي دارند. مرثیه دریاچه ارومیه برای تالاب اين درياچه هم مثل سایرین از گزند حوادث در امان نمانده و در سال‌هاي اخير دچار كم آبي و بي‌آبي شده است و مانند درياچه اروميه اگر فكري به هنگام برايش شود پشيماني به بار خواهد آورد، همان‌طور كه در درياچه اروميه شاهد آن شديم به طوري‌كه بارور كردن ابرها نيز نتواند كمبود آب اين درياچه را جبران كند. پس از قصه بلند دریاچه ارومیه و کش و قوس‌های فراوانش، این بار حکایت تالاب بین‌المللی قوریگل است، قوریگل (تالاب خشک) که این روزها به علت کمبود آب و ضعف آبرسانی نام خود را تعبیر کرده و سرنوشت همتایان خود را پی می‌گیرد. با تمایل به جلوگیری از تجاوز تدریجی به تالاب‌ها و انهدام آنها در زمان حاضر و در آینده، با علم به اینکه پرندگان آبزی طی مهاجرت‌های فصلی ممکن است از مرز کشورها عبور کنند، تالاب‌ها باید به عنوان یک منبع بین‌المللی تلقی شوند. (اینها بخش‌هایی از قوانین کنوانسیون رامسر است که در سال ۱۹۷۱ میلادی برابر با ۱۳۵۱ شمسی در رامسر به امضا رسید.) غزل خداحافظی قوریگل ۱۸ سال است که تالاب قوریگل با معضل کم‌آبی دست به گریبان بوده که با راهکارهای مختلف سعی در رفع این مشکل شده اما تمام آنها کوتاه‌مدت بوده و چاره درد این تالاب بین‌المللی نبوده‌اند. بیوک رئیسی مدیرکل محیط زیست آذربایجان‌شرقی با بیان اینکه امروز ارتفاع آب در قوریگل در حال حاضر به ۳۷ سانتی‌متر رسیده است، گفت: به دلیل نرسیدن آب به این تالاب، قوریگل در آستانه خشک شدن قرار گرفته است. وی، در تشریح علل کاهش روزافزون آب تالاب بین‌المللی قوریگل تصریح کرد: وقوع خشکسالی‌های پیدرپی در سال‌های گذشته اصلی‌ترین عامل کاهش سطح آب تالاب است. رئیسی ادامه داد: در کنار این باید بهره‌برداری از سفره‌های آب زیرزمینی در حوزه آبریز تالاب را نیز اضافه کرد که عامل دیگر بیلان منفی آب تالاب بوده است. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان در این میان از احداث کانال‌های مختلف در طول سال‌های گذشته می‌گوید که این روزها دیگر عمری کرده و غیرقابل استفاده شده‌اند و از رویای احداث کانال‌های جدید دیگر هم تعریف میکند اما تحقق همه آنها را در گرو اختصاص اعتبار می‌داند. رئیسی، به احداث کانال از رودخانه صبری‌چای و اوجان چای در سال ۱۳۷۳ اشاره میکند که برای احیای آب تالاب قوریگل احداث شد، اما کانال مزبور به دلیل مشکلات فنی و استهلاک در حال حاضر کارایی لازم را نداشته و اخیراً کارکرد آن به‌طور چشمگیری کاهش یافته که نیاز به تعمیرات اساسی با تخصیص اعتبار کافی دارد، در غیر این صورت در سال‌های آینده احتمال خشک شدن تالاب دور از ذهن نیست. وی، در خصوص دلیل خشک شدن این تالاب با وجود بارندگی‌های اخیر گفت: مهم‌ترین دلیل این بحران ناشی از مشکلات فنی است که امکان رسیدن آب به تالاب قوریگل را ناممکن کرده است. رئیسی با تاکید بر اینکه در صورت نرسیدن آب در فصل غیر زراعی سال بعد، تالاب بین‌المللی قوریگل با بحرانی جدی مواجه شده و به کلی خشک خواهد شد،گفت: وقوع خشکسالی‌های پیدرپی در سال‌های گذشته اصلی‌ترین عامل کاهش سطح آب تالاب است و در کنار این باید بهره‌برداری از سفره‌های آب زیرزمینی در حوزه آبریز تالاب را نیز اضافه کرد که عامل دیگر بیلان منفی آب تالاب بوده است. رئیسی با بیان اینکه کارایی ناکافی کانال در تامین حقابه تالاب نیز یکی دیگر از عوامل مهم کاهش سطح آب دریاچه در سنوات اخیر است، درباره حل این مشکل گفت: مصوبه اصلاح و بازسازی کانال آبرسانی قوریگل در قالب پروژه‌های اولویت‌دار احیای حوضه آبریز دریاچه ارومیه، لحاظ شده و شرکت سهامی آب منطقه‌ای استان متولی اجرای آن است. وی با بیان اینکه زنگ خطر برای تالاب گور‌‌ی‌گل به صدا درآمده است، اظهار امیدواری کرد آب منطقه‌ای نسبت به تعهدات خود درباره قوریگل اقدام کند. رئیسی گفت: اگر اقدامات به موقع انجام نشود خطر خشک شدن ۸۰ درصد تالاب بین‌المللی قوریگل در سال آینده وجود دارد. رئیسی با اشاره به اهمیت و جایگاه جهانی تالاب بین‌المللی قوریگل در چرخه زیست محیطی منطقه افزود: قوریگل با ۹۲ گونه پرنده مهاجر، آبزی و کنارآبزی در تالاب و اهمیت بین‌المللی آن به عنوان یکی از تالاب‌های کنوانسیون رامسر در جهان شناخته شده است. وی، توجه به ثبت دریاچه قوریگل در جمع تالاب‌های بین‌المللی کنوانسیون رامسر، حفاظت از آن به عنوان یک هدف اولیه و اصلی بر سایر بهره‌وری‌های مقدم در منطقه ضروری است. مشکل اعتبار نداریم، آب منطقه‌ای به موقع عمل نمی‌کند الیاس گلمحمدزاده فرماندار شهرستان بستان‌آباد در گفت‌وگو با خبرنگار ما در تبریز اظهار کرد: آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی درباره قوریگل اخبار امیدوارکننده می‌دهد اما محیط زیست استان درباره آینده این تالاب اظهار نگرانی میکند. وی افزود: در حال حاضر آب وارد به این تالاب کاهش یافته و نگرانی محیط زیست درباره این تالاب بین‌المللی درست است. گلمحمدزاده با بیان اینکه انتقال آب به این تالاب توسط کانال مشکل اعتباری ندارد، گفت: فقط آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی باید به موقع کارهایی در این منطقه انجام دهد. وی اضافه کرد: با توجه اینکه انتقال آب از دامنه‌های سهند به این تالاب صورت می‌گیرد، افزود: حجم آب دریاچه قوریگل یک میلیون و ۱۸۰ هزار متر مکعب است. وضعیت مطلوب قوریگل!! مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی حاضر حجم آبی دریاچه قوریگل را یک میلیون و ۱۸۰ هزار متر مکعب عنوان کرد و گفت: این میزان حجم آبی با توجه به وضعیت بارندگی‌ها و با وجود خشکسالی تداعی‌کننده وضعیت مطلوب برای این مجموعه تالابی است. ارسلان هاشمی با بیان اینکه تغذیه این دریاچه از سه مسیر صعب‌العبور انجام می‌شود و امسال نیز ۶۵۰ هزار متر مکعب آبرسانی از مسیرهای یاد شده به آن صورت گرفته،میزان اعتباری را که سالانه در این تالاب هزینه می‌شود، ۲ میلیارد ریال اعلام کرد و افزود: به طور مستمر و سالانه ۲ میلیارد ریال اعتبار برای انتقال آب به قوریگل هزینه می‌شود که با توجه به صعب‌العبور بودن مسیر و استفاده از عوامل کاری متعدد صورت می‌گیرد. به عقیده کارشناسان محیط‌زیست، خشک شدن تالاب قوریگل نه تنها بر آب و هوای منطقه تاثیر مهمی خواهد گذاشت و ظرفیت‌هایی برای آلودگی هوای منطقه به شمار می‌رود بلکه بر وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی و کشاورزی نیز اثر می‌گذارد و علاوه بر از بین رفتن زیستگاه ۱۱۱ گونه جانوری مهره‌دار و پرندگان آبزی و کنار آبزی، ظرفیت زیست‌محیطی و گردشگری آن نیز به یک چالش بزرگ تبدیل خواهد شد. این روزها نه پرندگان شوقی برای پرواز به سرزمین‌های آبی آذربایجان داشته و نه تالاب‌های این خطه تاب مهمان‌نوازی دارند. براساس قواعد کنوانسیون رامسر، هنگامی که یک تالاب بین‌المللی قابلیت‌های خود را از دست می‌دهد وارد لیستی به نام «مونترو» می‌شود. کارشناسان محیط زیست درباره اینکه دیر یا زود قوریگل هم به این لیست اضافه می‌شود، هشدار داده‌اند. اکوسیستم قوریگل بسیار حساس و شکننده است، به طور طبیعی منبع آب سطحی ندارد و آب آن از طریق جریان‌های زیرزمینی و بارش‌های سالانه تامین می‌شود. با وجود تلاش‌های اداره محیط زیست آذربایجان شرقی از دهه ۷۰ برای نجات قوریگل از خطر نابودی، عدم توجه به تامین آب و رها کردن کانال‌ها به حال خود در سال‌های اخیر سبب شده تالاب اکنون در وضعیت وخیمی قرار گیرد. دریاچه قوریگل با توجه به دارا بودن قابلیت‌های مختلف می‌تواند در برگیرنده اهدافی چون حفاظت از تنوع‌زیستی و آموزشی و تحقیقات و اکوتوریسم باشد. |  |
↧
اجل در یک قدمی تالاب بین المللی قوریگل
↧