هوای آلوده این روزهای اصفهان، زندگی عادی را تحت الشعاع قرار است. در كل كشور يكهزار و ۷۰۰ كوره فعال آجر پزي وجود دارد كه ۶۵۰ واحد اين كورهها در سطح استان اصفهان است و از اين تعداد ۲۶۰ واحد در شرق شهر اصفهان و منطقه برخوار و واحدهاي مرتبط با معادن شن و ماسه متمرکز شده اند. فلسفه استقرار واحدهاي آجرپزي در شرق اصفهان به دليل جلوگيري از ورود آلاينده ها به شهر بوده اما با طرح آمايش سرزمين مغایرت دارد. با توجه به اینکه قدمت اين واحدها بيش از ۳۰ سال بوده و زماني كه استقرار نخستين واحدها به دليل وجود منابع در اين منطقه صورت گرفته است، آلايندگي خاصي وجود نداشته، اما به تدريج تعداد و ظرفيت واحدها افزايش يافته و به عامل بزرگي در بروز بحران آلودگي شهري تبديل شده است. موضوع، فلش اتهام آلايندگي است كه اين روزها بيش از همه به سمت اين واحدها نشانه رفته و آنان اين اتهام را مبتلا به تبعيضي ناخواسته مي دانند، چرا كه درحالي همه نگاه ها متوجه آلايندگي شرق اصفهان است كه غرب اصفهان همچنان با بزرگ ترين مراكز آلاينده و غيراستاندارد خود روزگار مي گذراند. *** بررسی ها نشان داده درصد قابل توجهي از آلودگي هواي اصفهان ناشي از فعاليت معادن شن و ماسه و واحدهاي آجرپزي در شرق اصفهان است؛ در كنار اين بحث موضوع تخريب منابع ملي نيز مطرح است، چراكه اين معادن هم اكنون بيش از ظرفيت و توان خود مورد بهره برداري قرار مي گيرند كه انتقال واحدهاي مرتبط با آنها به محل جديد، مي تواند اتخاذ رويكردهاي جديد زيست محيطي را نيز به دنبال داشته باشد. پيشرفت بيابان زايي از ديگر نتايج فعاليت اين واحدها در شرق كلان شهر اصفهان است چراکه اين واحد ها هم از طريق سوخت مصرفي و هم بر اثر غبار خروجي از دودكش ها آلودگي ايجاد مي كنند. برشي از سيب كرم خورده شهر دبير انجمن توليدكنندگان آجر در اصفهان و حومه معتقد است اين واحدها سهم ناچيزي از آلودگي هواي شهر اصفهان را شامل مي شوند و اين امر مورد تاييد مسوولان است. مجيد سلجوقي با اشاره به اينكه طبق آمارهاي موجود كمتر از پنج درصد از آلودگي هواي شهر ناشي از فعاليت صنايع است، می گوید: با جابه جايي واحدها به نقطه ديگري از اصفهان موافق نيستيم زیرا آلودگي اين واحدها تاثير كمي بر شهر اعمال مي كند، چراكه جهت وزش باد در اصفهان از غرب به شرق است و در واقع به همين دليل نيز اين واحدها در شرق اصفهان جانمايي شده اند. سلجوقي با بیان اينكه تمامي كارخانه ها و واحدهاي فعال در اين منطقه داراي پروانه و مجوز تاسيس و بهره برداري هستند، وضعيت فعلي را با توجه به اینکه هر كدام از اين واحدها ۲ تا ۱۰ ميليارد تومان سرمايه گذاري كرده اما حالا تصميم به جابه جايي آنها گرفته شده است، وضعيت مبهمي دانست و ادامه می دهد: زماني كه صحبت از جابه جايي به ميان مي آيد، بايد محل مشخص و امكانات تعريف شده اي در نظر گرفته شود. اين در حالي است كه به رغم برنامه ريزي ها از دو سال پيش تاكنون محل مناسبي براي اين منظور اعلام نشده و از سوي ديگر تامين اعتباري نيز صورت نگرفته است. دبير انجمن توليدكنندگان آجر در اصفهان با خاطرنشان ساختن اينكه انتقال سرمايه ها زمانبر و هزينه بردار است، اظهار می دارد: تخريبي كه در منطقه صورت مي گيرد در اثر فعاليت معادن شن و ماسه و كارخانه هاي مرتبط با آن است و اين واحدها نيز زير نظر استانداري اصفهان فعاليت مي كنند. وی می گوید: اين معادن تا عمق هشت متر نيز خاكبرداري انجام مي دهند، اما خاكبرداري واحدهاي آجرسازي حداكثر تا دو متر است كه اين ميزان نيز در محل هاي مجاز صورت مي گيرد. يك سوم كورههاي آجرپزي در اصفهان كورههاي آجرپزي، گچ و آهك از جمله منابع مهم آلودگي هواي شهر اصفهان به شمار ميآيند كه با تخريب بافت خاك و استفاده از سوخت مازوت (نفت كوره) و تكنولوژي نامناسب، هواي شهر اصفهان را تحت تأثير قرار داده و آلوده ميكنند، بنابراین ساماندهي اين واحدها امری ضروري است و تغيير سوخت اين كورهها از مازوت به گاز طبيعي ميتواند ۸/۶ درصد آلودگي هواي شهر اصفهان را كاهش دهد. معاون انساني اداره كل محيط زيست استان اصفهان نیز كوره هاي آجرپزي گچ و آهك را از جمله منابع مهم آلودگي هواي شهر اصفهان می داند و بر این باور است كه این واحدها با تخريب بافت خاك و استفاده از سوخت مازوت هواي شهر اصفهان را آلوده مي كنند. رجبعلي قاسمي تاکید دارد تمام كوره های گچ، آهك و آجر این شهر باید به بیرون از شعاع ۵۰ كیلومتری انتقال یابد و می گوید: عرصههاي طبيعي نيز موجب پراكندگي ذرات و آلودگي هواي شهر اصفهان ميشوند و مجاورت شرق اصفهان با كوير نيز از دلايل آلودگي هوا است. جانمایی کورههای گچ و آهک فعال کوره های آجرپزی در محدوده شرق اصفهان مهمترین آلوده کننده هوای این منطقه و اصفهان است و برداشت های بی رویه خاک، گچ و آهک در کنار آلاینده های این کوره ها مشکلات بسیاری برای مردم این منطقه ایجاد کرده است. این شرایط در حالی است که در غرب و شمال غرب اصفهان نیز با آلودگی های ناشی از فعالیت های پتروشیمی و پالایشگاه رو به رو هستیم که در مقطعی از تاریخ بدون برنامه آمایش در این منطقه احداث شده و حالا هم با توجه به اینکه آلاینده ها آسیب های جبران ناپذیری در قالب بسیاری امراض و بیمارها برای انسان، طیور و بخش کشاورزی ایجاد می کند، جابه جایی این کارخانه ها و صنایع نیازمند اعتبارات بسیار سنگینی است. به گفته فرماندار اصفهان ، وضعیت جانمایی و تجمیع کورههای گچ و آهک فعال در شرق شهر اصفهان تا پایان ماه جاری توسط سازمان صنعت، معدن و تجارت و تعامل آن، تعیین تکلیف میشود. فضلالله کفیل با اشاره به تصویب کارگروه زیربنایی برای تعیین وضعیت کورههای گچ و آهک فعال در شرق شهر اصفهان، می گوید: این تصمیم پس از تصویب در شورای برنامهریزی و با برگزاری جلسات الزامی، نقاط جدید و شرایط واحدهای تولیدی گچ و آهک مشخص میشود. وی کورههای گچ و آهک را یکی از معادن پرآلاینده شرق شهر اصفهان دانسته و می افزاید: برای رفع چنین معضلی تاکنون جلسات بسیاری با حضور مدیران و مسوولان مرتبط در استان و شهرستان برگزار شده که نتایج این نشستها امحای الزامی کورههای گچ و آهک است. فرماندار اصفهان در ادامه تاکید می کند: این مسأله در کارگروه شهرستان مصوب شده و طی روزهای اخیر هم با حضور مسوولان کارگروه زیربنایی استان ضرورت همین موضوع تعیین و وظایفی هم را سازمان صنعت، معدن و تجارت پیشبینی کردهایم که آنها به طور حتم باید پیگیری کنند. وی حفظ مشاغل کورههای گچ و آهک فعال را مهم ارزیابی کرده و اظهار می دارد: افرادی با سرمایهگذاری خود و مالکیت بر احداث کورهها امرار معاش میکنند که با اهمیت این موضوع جانمایی و تجمیع کورههای ضروری است. این مسئول کیفیت سنتی برای تولید گچ و آهک را به هیچعنوان جوابگو ندانست و ادانه می دهد: ادامه این روند عرصه بسیار وسیعی از محیط زیست را آسیب میرساند تا حداقل تولید را داشته باشند و برای رعایت وضعیت موجود وظایفی را برای سازمان صنعت، معدن و تجارت و دستگاههای مرتبط تدوین کردهایم. برداشت بینظم آجرپزی ها از منابع ملی خاک در حال حاضر ۹۲ کوره آجر در شهرستان اصفهان قراردارند که به صورت بینظم از تمام منابع ملی برداشت خاک میکنند و حل این مسأله ضروری است. فرماندار اصفهان تجمع و تعیین تکلیف کورههای آجرپزی در استان اصفهان را یکی از وظایف اساسی تمامی دستگاههای اجرایی مرتبط می داند و با بیان اینکه تجمیع کورههای آجرپزی در شعاع حداقل ۶۰ کیلومتری توسط سازمان صنعت، معدن و تجارت در نظر گرفته شده، می گوید: هم اکنون سازمان در حال بررسی نقاطی مورد نظر هستند و در صورت جمعبندی با خود صاحبان کورههای آجرپزی، مقدمات آن به طور کامل اجرایی میشود. وی مباحث معادن شن و ماسه در منطقه فساران شرق شهر اصفهان را هم یکی دیگر از معضلات آلایندگی استان برشمرده و می افزاید: هدف کارگروه زیربنایی برای کاهش آلایندگیها اقدامات عمیق و اساسی است و به همین دلیل این موضوع را هم در دستور کار خود قرار دادهاند. با این حال این سؤال مطرح است که آیا با انتقال واحدهاي آجرپزي در شرق اصفهان هوای خاکستری اصفهان آبی رنگ می شود و آلودگی هوای نصف جهان برطرف می شود؟ امیدواریم مسئولان با تصمیم مدبرانه خود تکلیف جابجایی کورههای گچ و آهک اصفهان را مشخص نمایند.